Mycotoxinen
Mycotoxinen zijn stofwisselingsprodukten gevormd door schimmels. In totaal zijn meer dan 400 verschillende types mycotoxinen aangetoond. 95 procent van de mycotoxinen worden al op het areaal in het gewas door schimmels afgezet en komen zo in de voerstromen terecht. Wereldwijd zijn 25 tot 30 procent van de gewassen besmet met mycotoxinen. Daarnaast heb je mogelijke schimmelgroei NA opslag van voer met (extra) afzet van toxinen in het opgeslagen voer.
Produktie van mycotoxinen door schimmels is afhankelijk van temperatuur, luchtvochtigheid en insecten (plantschade). Dit zijn allen factoren die plantschade en plantstress kunnen veroorzaken waardoor de weerstand van de plant afneemt. Wanneer de omstandigheden ideaal zijn voor schimmelgroei kunnen mycotoxinen afgezet worden. Deze gevormde toxinen zijn hittestabiel en chemisch stabiel, zijn bestand tegen inkuilprocessen en inkuilmiddelen en bestand tegen verwerking van voergrondstoffen (bijvoorbeeld het stomen van maiskorrels en pletten tot maisvlokken). Hierdoor blijven na de oogst van gewassen de aanwezige toxine niveaus stabiel.
We maken dus het onderscheid tussen veld-mycotoxinen en opslag-mycotoxinen. Veldmycotoxinen op land en plant (gevormd vóór oogst): Fusarium mycotoxinen en Claviceps mycotoxinen. Opslagmycotoxines (gevormd door suboptimale omstandigheden tijdens oogst, inkuilen en bewaren): Aspergillus mycotoxinen en Penicillium mycotoxinen.
Een grote uitdaging is de detectie van mycotoxinen. Mycotoxinen zijn onzichtbaar, smaakloos en geurloos. Zo kunnen grondstoffen (zoals maiskorrels, granen) of kuilen (zoals maiskuilen) op het oog er perfect uitzien, maar toch hoge toxine niveaus bevatten. Het verkrijgen van een representatief monster voor diagnostiek vereist de nodige aandacht : het ingestuurde voermonster dient een verzameling te zijn van verschillende kleine porties voermonster zo veel mogelijk gespreid over het lot voer. Verschillende analysemethodes zijn beschikbaar, echter voor een betrouwbare uitslag en compleet profiel (alle relevante toxinen) wordt de LC MS/MS methode als standaard methode geadviseerd.
Wat is nu de impact van mycotoxinen bij kalveren ?
Het kalf is gevoeliger dan het volwassen dier. Een volledig ontwikkelde ‘volwassen’ pens kan mycotoxinen zoals Zearalenone, Deoxynivalenol en T2-toxine voor een deel neutraliseren (omzetten naar inactieve metabolieten), dit geldt echter niet voor alle toxinen en het uitgangspunt is een goed ontwikkelde pens met een normale passagesnelheid. Daarnaast hebben sommige mycotoxinen een synergistisch effect op mekaar, dit betekent dat de toxiciteit van het ene mycotoxine nog wordt verhoogd door aanwezigheid van een ander mycotoxine. Dit effect zien we bijvoorbeeld tussen Zearalenone en Deoxynivalenol(DON) en tussen T2-toxine en DON.
Zonder in detail te gaan over de (bekende) effecten van de individuele toxinen op het dier, zijn dit de voornaamste effecten van mycotoxinen op het kalf:
- Impact op de pens:
verminderde pensmotiliteit, herkauwen en voeropname
verminderde vezel- en zetmeelvertering
verminderde vluchtige vetzuren produktie
kwaliteit penspapillen neemt af, verminderde nutriëntenopname tot gevolg
- Impact op de darm:
negatieve invloed op darmintegriteit
aantasting tight junctions en permeabiliteit - Orgaanschade:
aantasting lever, nieren - Onderdrukking weerstand:
verhoogde gevoeligheid voor ziekten
vaccinatie is minder effectief
De klachten op een bedrijf kunnen – afhankelijk van de hoogte van de toxine niveaus en het type toxine – variëren van volledige afwezigheid klachten, lichte groeiderving met minder uniforme groei tot grote groeiderving met klachten van diarree, hoog percentage achterblijvers.
Hoe voorkomen we de negatieve effecten van mycotoxinen ?
Er bestaat geen simpele strategie om alle mycotoxinen te neutraliseren. Antibiotica hebben geen enkel effect op mycotoxinen. Aankoop van kwalitatief hoogwaardige grondstoffen is een must en laat de eigen maiskuil ook analyseren op aanwezigheid van mycotoxinen. Indien er te hoge niveaus worden aangetoond kies dan voor kwalitatief hoogwaardige preparaten. Het maximale effect wordt bereikt met preparaten die bestaan uit mycotoxine-binders en mycotoxine deactivators(enzymes), verrijkt met gistcelwanden,kruiden en anti-oxidanten.
Naast het absorberen, binden en deactiveren van de mycotoxinen is preventie van oxidatieve stress, vermindering van de weerstandsonderdrukking en herstel van orgaanfuncties essentieel in de strategie tegen het negatieve effect van mycotoxinen.
Herkent u de beschreven problemen ? Wilt u meer informatie ? Raadpleeg dan uw dierenarts